حضور مدرنیته و به تبع آن
این میان ژاپن در تلفیق الگوهای بومی با فناوری های پیشرفته و نوین کشوری موفق
محسوب میشود.در راستای بهرهگیری از تجارب معماران ژاپنی نمایشگاهی از معماری
معاصر ژاپن در نگارخانه پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران از تاریخ 10/3/86 تا 24/3/86
برگزار گردید و به دعوت مشترک رایزن فرهنگی سفارت ژاپن در ایران و قطب علمی
فناوری معماری، دو معمار ژاپنی، آقای «کازوهیرو کوجیما» و خانم «کازوکو آکاماتسو» در
تالار شهید آوینی پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران حضور یافته و به ایراد سخنرانی
پرداختند.
گزیده حاضر با تکیه بر سخنرانی این دو معمار برجسته، بیانگر نگاه نوین معماران ژاپنی- با
پیشینهای دیرین در فرهنگ و هنر- است و حکایت از تأمل و تعمق در عرصه طراحیهای
امروزی دارد. دغدغههای امروز معماری و تدابیری که معماران ژاپنی برای تطابق اندیشهها
و نیازهای دیروز و امروز اتخاذ کرده¬اند، ضرورتی است بر این نوشتار تا با بهرهگیری از
تجربیات این دو معمار ژاپنی، وضعیت موجود
بررسی قرار دهیم.
همانطور که«مینیمالیسم» یا «حداقلگرایی» در حوزه هنر محتوا و موضوع را با استفاده از
حداقل اجزاء نشان میدهد، در
کاذب و تزیینی، استفاده از فرم ها و اجزایی که وماً کارکردی بر آنها مترتب است، جایگاه
ویژهای دارد. شاخصه مینیمالیستی نیز با حداقلها مطرح میشود و سادگی در عین
زیبایی وجه تمایز آن با سایر گرایش هاست. معماری ژاپنی چه در گذشته و چه در امروز
واجد ارزش های زیبایی-شناسانه مینیمالیستی است و وجه اساسی پدید آمدن آن ارزش
قایل بودن برای هدف نهایی معماری یعنی آرامش و آسایش استفاده کننده یا «انسان»
است. از آنجا که شکل گیری هر یک از اجزاء در معماری ژاپن به گونهای شکل میگیرد که
منطبق بر الگوهای زندگی و پاسخگوی نیازهای انسانی است، کارکردگرایی و رفاه
استفاده کننده در درجه اول اهمیت قرار میگیرد.
سودمندی و راحتی که با توجه به شیوه زندگی تعریف می شود، مشخصه اجزاء معماری
ژاپنی از کلیت بنا تا جزئیاتی چون مبلمان است که به زیباییشناسی مینیمالیستی می
انجامد. تطابق با نیازهای انسانی و الگوی زندگی آنان، در هم آمیختن
مفاهیمی را به دنبال دارد که به آنها پرداخته میشود.
در
مترتب است به گونه ای خاص شکل میدهد. استانداردسازی بر مبنای نوع و شیوه
استفاده از اجزاء و همچنین در نظر گرفتن فیزیولوژی استفاده کننده و
بهره گیری از دانش ارگونومی ویژگی معماری ژاپنی است که رفاه و آسایش استفادهکننده را هدف نهایی خود قرار می دهد. به عنوان مثال میز در مساحت خاص و
مورد نیاز خود در ارتفاعی از زمین تعریف میشود که فرد بتواند بر محیط پیرامون و فعالیت
مورد نظر خود مسلط بوده و احساس راحتی نماید.
1) مدرسه ابتدایی اوتاسه-ییتن-دریافت متفاوت یک کودک و یک بزرگسال به دلیل ارتفاع دید متفاوتشان نقش تعیین کننده ای در طراحی چشم اندازهای فضا خواهد داشت.
از دیگر نکات قابل تأمل در معماری ژاپن شناخت مخاطب یا «استفاده کننده» پیش از
شروع طراحی است. ویژگیهای فیزیولوژیکی و روانشناختی برمبنای رده سنی استفاده کننده از فضا شناخته میشود. طراحيِ منطبق با نیازهای جسمی و روحی، عامل مهمی
در موفقیت طرحها و رضایت و آسایش استفاده کنندگان است. مبلمانی که برای انسان طراحی میشود بیشک هماهنگ با جسم اوست و لذا سن انسان نیز در آن تأثیرگذار
خواهد بود. دریافت متفاوت یک کودک و یک بزرگسال به دلیل ارتفاع دید متفاوتشان نقش
تعیین کنندهای در طراحی چشماندازهای فضا خواهد داشت. سالمندان نیز با توجه به
ضعف های جسمانی و توانایی های محدود، به فضاها و مبلمانی با ابعاد، رنگ و بافت
متفاوت نیاز دارند.
2) نمونه های از ظروف چوبی و سبدهای حصیری در یک خانه سنتی ژاپنی.
معماری بومی در هر کجای دنیا واجد خصیصههایی مشترک است که استفاده از امکانات،
ابزار و مصالح موجود و در دسترس یکی از آنها به شمار می رود. بشر همواره آموخته پ
است که چگونه با بهرهگیری از آنچه که در اختیار دارد رفع نیاز نموده و در راستای آسایش
بیشتر حداکثر استفاده را از آنها کند.
معماری خشتی فلات مرکزی ایران و ساخت ظروف سفالین ایرانی و یا معماری چوبیژاپنی
و ظروف و سبدهای حصیری ژاپنی نمونهای از این بهرهوریها در تطبیق با امکانات مجود
است. روشهای ساخت و نحوه به کارگیری مصالح بومی که نسل به نسل در میان
مردم یک سرزمین به صورت سینه به سینه تداوم مییابد، به عنوان اصول هویتدهنده به
طراحی و معماری یک سرزمین مطرح میشوند. در همین راستا فناوری و فرهنگ چنان با
هم پیوند میخورند که در قرون بعد نیز تصور خلق فضا و طراحی مبلمان به گونهای که با
شکل، بافت و رنگی دیگر نمود یابد، خارج از تصور خواهد بود.